گروه اقتصادی: دوره رونق سوخت‌ فسیلی قبل از تمام شدن نفت جهان به پایان خواهد رسید. این پیش‌بینی شیخ زکی یمانی، وزیر نفت عربستان سعودی – مردی که به عنوان چهره تحریم نفتی عربی در سال 1973 به شهرت رسید- هنوز اتفاق نیفتاده اما به نظر می‌رسد در پنجاهمین سالگرد اولین شوک نفتی جهان، بازار سوخت‌های فسیلی به آخر خود نزدیک است.

به گزارش تجارت نیوز، در حال حاضر نفت، زغال سنگ و گاز طبیعی همچنان بیش از چهار پنجم انرژی اولیه جهان را تشکیل می‌دهند. این رژیم سوختی رایج در جهان، نتیجه‌ی جنگ‌ها، اشتباهات سیاسی و روندهای اقتصادی بوده که اکنون بحران انرژی دیگری را پدید آورده است. آیا این فشار نیز فراموش خواهد شد یا می‌تواند منجر به انقلاب دیرهنگام در انرژی مصرفی جهان شود؟

دلایل تغییر در مصرف سوخت فسیلی
جغرافیای اقتصادی نفت و نگرانی از تغییرات اقلیمی
درپنجاه سال گذشته، این شرکت های نفتی اوپک بودند که به طرز ناشیانه‌ای بازارهای انرژی را دستکاری کردند. عامل دوم، افزایش نگرانی‌ها در مورد تغییرات آب‌وهوایی برای جلوگیری از بدترین اثرات آن است. تقریبا 200 کشور موافقت کرده‌اند که انتشار گازهای گلخانه‌ای (GHGS) را محدود کنند. بسیاری درحال حاضر به سمت یک سیستم انرژی کربن‌زدایی حرکت می‌کنند. این نیروهای همسو تلاش‌ها را برای حذف تدریجی سوخت فسیلی مضاعف کرده‌اند.

 در واکنش به کاهش عرضه گاز از روسیه، کمیسیون اروپا سیاست‌هایی را برای افزایش جایگزین‌های تجدیدپذیر خانگی، از جمله برق (از انرژی بادی و هیدروژن سبز) اعمال کرده است. آژانس بین المللی انرژی (IEA) پیش‌بینی می‌کند که اجرای کامل سیاست‌های موجود به تنهایی منجر به افزایش مصرف جهانی سوخت فسیلی نظیر زغال سنگ‌ و گاز تا سال 2030 و نفت تا اواسط دهه 2030 خواهد شد. سوال سخت این است که بعد از آن چه اتفاقی می‌افتد.

نوآوری به عصر نفت پایان می‌دهد؟
این خواسته توسط جمعی از متفکران که شامل بیل گیتس، یکی از بنیانگذاران مایکروسافت است، حمایت می‌شود. بیل گیتس استدلال کرد که نیاز مبرم به کربن‌زدایی اقتصاد جهانی مستلزم سرمایه‌گذاری بزرگ بر روی انواع فناوری‌های نوپا اما امیدوارکننده از انرژی هسته‌ای پیشرفته تا «گرفتن مستقیم هوا از گازهای گلخانه‌ای» ایجادمی‌کند. او نسبت به اعتقاد بیش از حد به انرژی بادی و خورشیدی هشدار داد و بر محدودیت‌های تحمیل شده توسط تولید متناوب آنها تاکید کرد.

انرژی تجدیدپذیر جایگزین نفت می‌شود؟
پاسخ‌های فراوانی به پرسش جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر به جای سوخت فسیلی مطرح است. مارک جاکوبسون، استاد دانشگاه استنفورد که تحقیقاتش مبنای رویکرد سیاستی موسوم به «توافق جدید سبز» بود، این بحث را در دنیا پیش می برد. او معتقد است که جهان باید فوراً با آفت‌های مرتبط با گرمایش جهانی، ناامنی انرژی و آلودگی هوای محلی مقابله کند. او اصرار دارد که این کار به هیچ فناوری معجزه‌آسایی نیاز ندارد: «برعکس، 95 درصد از فناوری‌هایی را که به آن‌ها نیاز داریم، از قبل به صورت تجاری در دسترس داریم. ما همچنین می‌دانیم که چگونه بقیه را بسازیم. نکته مورد تاکید او، گسترش چشمگیر انرژی بادی و خورشیدی در کنار مقداری انرژی آبی و زمین گرمایی و به همین ترتیب ذخیره و انتقال انرژی است.

در نگاه اول، این قابل قبول به نظر می‌رسد. باد و خورشید نه تنها از نظر تجاری قابل دوام هستند، بلکه در سراسر جهان کار می‌کنند. آنها ارزان‌ترین اشکال تولید برق جدید در اکثر کشورها محسوب می‌شوند. ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر قرار است از سال 2022 تا 2027 به میزان 2400 گیگاوات افزایش یابد که برابر با کل ظرفیت برق در چین است.در همین راستا، فناوری‌های مربوط به انتقال نیرو به قدری تثبیت شده‌اند که آکادمی ملی مهندسی آمریکا از برق‌رسانی شبکه به عنوان بزرگترین شاهکار مهندسی قرن بیستم استقبال کرد و اگرچه ذخیره انرژی هنوز فراگیر و مقرون به صرفه نیست، سیستم‌های بزرگ مبتنی بر باتری با موفقیت در شبکه‌هایی از کالیفرنیا تا استرالیا کار می‌کنند.

تحقیقات پروفسور جاکوبسون از جهات دیگری نیز متقاعدکننده است. او ناکارآمدی موتورهای احتراق داخلی و دیگر ژنراتورهای سوخت فسیلی را در مقایسه با جایگزین‌های الکتریکی محکوم می‌کند. جاکوبسون همچنین معتقد است که حمل و نقل از راه دور و برخی کاربردهای صنعتی به جای انرژی الکتریکی، به سوخت‌هایی مانند هیدروژن نیاز دارند تا کربن‌زدایی شوند و او با هوشمندی نگرانی‌های مربوط به تنوع تولید بادی و خورشیدی را رد می‌کند.

معایب استفاده بیش حد از انرژی‌های تجدیدپذیر
اما دو ایراد کوچک در استدلال او وجود دارد که یکی از آنها زیاده‌روی و پافشاری بدون دلیل در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و غیرفسیلی است. چند دهه است که سایر طرفداران کربن‌زدایی سریع، از استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر دفاع می‌کنند. پروفسور جاکوبسون از آنها می‌خواهد تا سال 2035 استفاده از سوخت‌های تجدیدپذیر به شکل صددرصد اتفاق بیافتد.

با این حال، در سال 2021 یک مطالعه بزرگ توسط وزارت انرژی آمریکا نشان داد که اگرچه نزدیک شدن به صددرصد تجدیدپذیر می‌تواند مقرون به صرفه باشد، اما چند درصد نهایی به طور نامتناسبی گران است!دومین ایراد این است که با چشم پوشی از معجزات تکنولوژیک، پروژه‌های جایگزینی سوخت فسیلی میلیاردها دلار سرمایه گذاری جذب کرده‌اند اگرچه که ممکن است برخی از این پروژه‌ها، در درازمدت عوارض مخاطره‌آمیزی داشته باشند. هیاتی از سوی سازمان ملل که در حوزه تغییرات آب‌وهوایی فعالیت می‌کند اعلام کرده که درها را به روی فناوری‌های مختلف برای حذف دی‌اکسید کربن باز گذاشته است؛ شیوه‌هایی چون بلعیدن مستقیم گازهای گلخانه‌ای هوا توسط ماشین‌های غول‌پیکر، جذب و جداسازی کربن در تولید انرژی زیستی و…. پروفسور جاکوبسون می‌خواهد چنین بسته‌ای را رد کند، تا حدی به این دلیل که فکر می‌کند چنین انرژی‌هایی نسبت به انرژی بادی یا خورشیدی سبزتر است و «تخصیص بودجه را از انرژی‌های تجدیدپذیر کم‌هزینه منحرف می‌کند.»

آژانس بین‌المللی انرژی با این وجود اصرار دارد که تا سال 2050 انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صفر برساند. هدفی که بسیاری از کشورها آن را پذیرفته‌اند. بنابراین «جهش‌های عظیم در نوآوری» در باتری‌های پیشرفته، هیدروژن، سوخت‌های مصنوعی، جذب کربن و سایر فناوری هایی که هنوز تجاری نیستند باید در اولویت قرار بگیرد. در همین راستا، فاتح بیرول، رئیس آژانس گفت: «این یک وظیفه بزرگی است و ادامه کار بدون سرمایه‌گذاری در نوآوری موفق، کار را سخت‌تر می‌کند».

منبع